De Wet DBA (Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties) heeft de afgelopen jaren veel stof doen opwaaien. De wet werd in 2016 geïntroduceerd als opvolger van de Verklaring arbeidsrelatie (VAR). Destijds was het doel van de overheid om schijnzelfstandigheid aan te pakken en duidelijkheid te scheppen over wanneer iemand als zelfstandige of als werknemer moet worden beschouwd. Inmiddels zijn we flink wat jaren verder en zijn er opnieuw belangrijke wijzigingen doorgevoerd. In dit artikel praten we je bij over de nieuwste ontwikkelingen.
Wat is de wet DBA?
De wet DBA, oftewel de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties, werd geïntroduceerd in 2016 als vervanging van de Verklaring arbeidsrelatie (VAR). Het hoofddoel van deze wet is om de relatie tussen opdrachtgevers en zzp’ers te verbeteren en duidelijkheid te scheppen over de arbeidsverhouding. Zo willen ze misbruik voorkomen. En de grenzen tussen zelfstandig ondernemerschap en loondienst helder maken.
Waarom is de wet DBA ingevoerd?
Voor 2016 werkten opdrachtgevers en zzp’ers veelal op basis van de VAR-verklaring. Deze verklaring gaf opdrachtgevers zekerheid dat ze geen loonheffingen hoefden af te dragen. In de praktijk bleek echter dat sommige arbeidsrelaties nauwelijks van een dienstverband te onderscheiden waren. Dit leidde tot zorgen bij de overheid: zelfstandigen ontvingen geen arbeidsrechten zoals doorbetaling bij ziekte of pensioenopbouw, terwijl ze wél profiteerden van belastingvoordelen. De VAR werd daarom vervangen door de Wet DBA, die opdrachtgevers en opdrachtnemers gezamenlijk verantwoordelijk maakt voor het juist inrichten van de arbeidsrelatie.
Wat doet de Wet DBA eigenlijk?
De Wet DBA beschrijft de voorwaarden die bepalen of sprake is van een dienstverband of zelfstandigheid. Denk aan zaken als gezagsverhouding, vervangbaarheid en de manier waarop het werk wordt uitgevoerd. Er wordt dus niet alleen gekeken naar de overeenkomst op papier, maar ook naar de feitelijke situatie in de praktijk. Het doel is om heldere criteria te hanteren en schijnzelfstandigheid aan te pakken.
De praktijk bleek anders
De invoering van de Wet DBA in 2016 leidde tot veel onrust bij zowel zzp’ers als opdrachtgevers. Een belangrijke oorzaak was de onduidelijkheid: wanneer is er nu precies sprake van een dienstverband? Hoewel de wet beoogde duidelijkheid te scheppen, leidde dit in de praktijk juist vaak tot verwarring. De uitvoering werd als onwerkbaar ervaren, waardoor de handhaving al snel werd opgeschort. Dit handhavingsmoratorium betekende dat de Belastingdienst in beginsel geen boetes of naheffingen oplegde, tenzij sprake was van opzet of kwaadwillendheid.
Wat is er veranderd per 1 januari 2025?
Per 1 januari 2025 is het handhavingsmoratorium beëindigd. De Belastingdienst handhaaft weer op reguliere wijze:
Schijnzelfstandigheid? Dan kan direct worden gehandhaafd via correcties en naheffingen;
Geen boetes in 2025, tenzij bij opzet of als eerdere aanwijzingen zijn genegeerd. Vanaf 2026 kunnen ook boetes worden opgelegd;
Terugwerkende kracht is weer mogelijk tot 1 januari 2025. Alleen bij kwaadwillendheid of het negeren van aanwijzingen kan dit tot vijf jaar terug.
Dit betekent dat organisaties nú werk moeten maken van hun opdrachtrelaties, om vervelende verrassingen achteraf te voorkomen.
Nieuwe wetgeving op komst: VBAR en Zelfstandigenwet
De Wet DBA blijft voorlopig van kracht, maar er zijn nieuwe wetsvoorstellen in voorbereiding:
VBAR (Wet Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden): verwacht per 1 januari 2026. Deze wet introduceert een rechtsvermoeden van werknemerschap bij een tarief onder de €32,24 per uur (2023-niveau) en legt de bewijslast bij de opdrachtgever;
Zelfstandigenwet: een alternatief wetsvoorstel dat zzp’er-schap via drie toetsen evalueert (zelfstandigentoets, werkrelatietoets en sectoraal rechtsvermoeden). Dit voorstel kiest juist voor een ‘ondernemer-tenzij’-benadering.
Beide wetsvoorstellen benadrukken de noodzaak tot heldere kaders, maar verschillen in aanpak en definitie van zelfstandigheid.
Wat betekent dit voor jou als opdrachtgever of zzp’er?
Voor zzp’ers en opdrachtgevers is het nu belangrijk om:
De aard van de werkrelatie grondig te evalueren (gezag, vervangbaarheid, integratie in organisatie);
Gebruik te maken van goedgekeurde modelovereenkomsten van de Belastingdienst;
Duidelijk vast te leggen hoe het werk wordt uitgevoerd én dit ook in de praktijk zo te laten verlopen;
Regelmatig te toetsen of arbeidsrelaties nog voldoen aan de actuele richtlijnen.
Wat nu te doen?
Zzp’ers en opdrachtgevers doen er verstandig aan hun contracten, werkafspraken en feitelijke werksituaties opnieuw onder de loep te nemen. Denk hierbij aan de volgende vragen:
Is er sprake van een gezagsverhouding?
Kan de zzp’er zich vrij laten vervangen?
Is de zzp’er financieel en organisatorisch onafhankelijk?
De recente uitspraak van de Hoge Raad in de Deliveroo-zaak benadrukt nogmaals dat niet alleen de overeenkomst, maar vooral de praktische uitvoering doorslaggevend is.
Heb je twijfels over jouw situatie? Schakel dan tijdig een HR-adviseur of juridisch specialist in om problemen te voorkomen.
Tot slot
De regelgeving rondom zelfstandigheid is volop in beweging. De Wet DBA is nog steeds van kracht, maar de handhaving is sinds 2025 strikter geworden. Daarnaast komen er nieuwe wetten aan die mogelijk opnieuw impact hebben op hoe je samenwerkt met zzp’ers.
Wil je advies van Bakker & Bosch
Wil je liever eerst bij Bakker & Bosch advies inwinnen? Dat kan! Wij staan uiteraard graag voor je klaar. Wij kijken graag met je mee of jij voldoet aan de wet DBA. Neem snel contact met ons op. Onze specialisten helpen je graag.
